ΕΚΛΟΓΕΣ: Η ΚΡΥΜΕΝΗ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΨΗΦΟΥ
Ψηφίζει κάποιος βασιζόμενος σε αποφάσεις και αναλύσεις σύμφωνα με τη λογική του? Όχι απαραίτητα, δεν ελέγχουμε τόσο όσο νομίζουμε τις πολιτικές μας προτιμήσεις όπως δείχνουν μελέτες.
Σίγουρα η εκπαίδευση, η υγεία, η οικονομία, όλα μετράνε στην απόφαση να ψηφίζουμε, αλλά οι επιλογές ενός ψηφοφόρου μπορεί να επηρεαστεί από παράγοντες όπως πόσο εύκολα σιχαίνεται ή όχι, πόσο εύκολα φοβάται ή όχι ή πως αντιδρούν στις καιρικές συνθήκες και σε αποτελέσματα αθλητικών αγώνων.
Είναι γεγονός ότι οι συνειδητές μας αποφάσεις κατά βάση επηρεάζονται από ασυνείδητες διαδικασίες (για τις οποίες δεν έχουμε άμεση επίγνωση), όπως σκέψεις, συναισθήματα και προκαταλήψεις.
Στα ντιμπέιτ για παράδειγμα, αν και οι ψηφοφόροι ακούν τους υποψηφίους που μιλάνε, άλλοι παράγοντες εκτός των λεγομένων τους έχουν μεγάλη, ίσως και μεγαλύτερη επίδραση πάνω τους για την επιλογή του ποιον θα επιλέξουν να ψηφίσουν. Το 2008 στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές πολλοί ψηφοφόροι επηρεάστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι πίστευαν από την εθνικότητα των 2 υποψηφίων. Άτομα με υψηλότερα σκορ σε τεστς που δείχνανε συγκεκαλυμμένη (ασυνείδητη) φυλετική προκατάληψη, ήταν πολύ λιγότερο πιθανό να ψηφίσουν Ομπάμα.
Επίσης έχει βρεθεί ότι οι ψηφοφόροι επηρεάζονται ασυνείδητα κι από αισθήματα «σιχασιάς». Μετρήσανε σκορ έντασης τέτοιων συναισθημάτων σε ακραίες σιχαμερές καταστάσεις, π.χ. αν ανακαλύψεις ότι ο φίλος σου αλλάζει εσώρουχο μια φορά την εβδομάδα. Κι έπειτα μελέτησαν τα σκορ σε συνάρτηση με την πολιτική ιδεολογία κάθε ατόμου. Και βρέθηκε ότι αυτοί που σιχαίνονται ευκολότερα τείνουν να είναι πιο συντηρητικοί ιδεολογικά. Κι αυτό επιβεβαιώθηκε σε μελέτες όλων των χωρών (πλην αφρικανικών).
Επιπλέον έχει βρεθεί ότι άτομα που ήταν αδιάθετα την περίοδο των εκλογών, τείνουν να ψηφίζουν τον πιο ελκυστικό εμφανισιακά υποψήφιο. Κι αν ένας υποψήφιος προκαλέσει τους ψηφοφόρους να σκέφτονται περισσότερο για ασθένειες, μπορεί να τους αποτρέψει ασυνείδητα να ψηφίσουν κάποιον φυλετικά διαφορετικό τους.
Έτσι μια πολιτική καμπάνια και σχόλια των ΜΜΕ που προκαλούν αισθήματα «σιχασιάς» στον μέσο ψηφοφόρο, π.χ. λέγοντας «η τάδε πολιτική βρωμάει», ίσως επηρεάζουν περισσότερο κάποιους από όσο αυτοί νομίζουν.
Επίσης έχει βρεθεί σε άλλες μελέτες ότι όσο πιο έντονα κάποιου το σώμα αντιδρά σε φοβικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει πιο δεξιές πολιτικές απόψεις. Έτσι η πολιτική ρητορική βασιζόμενη στο να προκαλέσει αισθήματα φόβου στο λαό, σίγουρα θα μεταστρέψει ένα ποσοστό ψήφων σε κόσμο που ασυνείδητα θα μεταστραφεί.
Ακόμα έχει διαπιστωθεί ότι πολλοί ψηφοφόροι κινητοποιούνται περισσότερο να ψηφίσουν σε σχέση με το πόσο αντιπαθούν κάποιο υποψήφιο (η αρνητική προκατάληψη), παρά σε σχέση με το πόσο τους αρέσει ο αντίπαλος υποψήφιος που τελικά θα ψηφίσουν. Για αυτό και πολλές καμπάνιες εστιάζουν σε μεγάλο βαθμό στην αρνητικοποίηση της υποψηφιότητας του αντιπάλου, παρά στην ενίσχυση τα εικόνας του άμεσα ενδιαφερομένου.
Οι αποφάσεις ψήφου που καθοδηγούνται από αρνητική προκατάληψη και συναισθήματα, λειτουργούν και με άλλους τρόπους, σχετιζόμενες ακόμα και με άσχετα με τις εκλογές ζητήματα. Π.χ. στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2000, 2.800.000 ψηφοφόροι ψήφισαν εναντίον του Αλ Γκορ επειδή στις πολιτείες τους υπήρχε ξηρασία ή πλυμήρες.
Ακόμα και ποδοσφαιρικά παιχνίδια τις τελευταίες 10 μέρες πριν τις εκλογές, ανάλογα με θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την εκλογή του τοπικού βουλευτή σε ένα σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων.
Εφόσον λοιπόν τα μοντέλα ψήφου επηρεάζονται από ασυνείδητες προκαταλήψεις, τούτο μειώνει την αξία της ψήφου? Όπως έχει πει ο Yoel Inbar καθηγητής ψυχολογίας στο Παν/μιο του Τορόντο στον Καναδά, «αν σου εξηγήσω για ποιους ασυνείδητους λόγους σου αρέσει το παγωτό, κάνεις λάθος που σου αρέσει το παγωτό? Δε νομίζω…»
(Σχετικό link: https://www.bbc.com/future/article/20150506-the-dark-psychology-of-voting)
